Medewerkers die continu hun telefoon pakken zonder duidelijke aanleiding. Mail- en appnotificaties die dag en nacht binnenkomen. En schermtijden die kunnen oplopen tot 10 uur per dag. Herkenbaar? Dit soort afleidend gedrag is inmiddels diepgeworteld in de dagelijkse werkcultuur. Maar volgens neuropsycholoog dr. Erik Matser is dit geen onschuldig gedrag – het is een directe bedreiging voor de mentale veerkracht en duurzame inzetbaarheid van medewerkers.
In dit artikel lees je waarom digitale overbelasting leidt tot hypervigilantie – een sluimerende staat van mentale overactivatie – en wat je als HR-professional kunt doen om verzuim, uitval en verminderde betrokkenheid structureel tegen te gaan.
Digitale overbelasting: structurele oorzaak van mentale uitputting
Elke digitale prikkel – een appje, e-mail of notificatie – activeert ons brein en triggert een korte dopaminepiek. Op de korte termijn lijkt dat onschuldig, maar wanneer deze prikkels onafgebroken blijven komen, raakt het brein structureel overbelast. Volgens Matser is dit een onderschatte aanjager van klachten als vermoeidheid, emotionele labiliteit, afgenomen denkvermogen en slechte slaapkwaliteit.
Deze symptomen nemen in rap tempo toe onder medewerkers en vormen een direct risico op burn-out en langdurige uitval. Digitale prikkels zijn sluipmoordenaars van focus, energie en mentaal welzijn. Matser waarschuwt dan ook dat we midden in een gezondheidscrisis zitten.
Ook onderzoek onderstreept deze trend. Zo blijkt uit cijfers van TNO (2022) dat één op de vier medewerkers tussen de 18 en 34 jaar burn-outklachten ervaart – een stijging ten opzichte van eerdere jaren. Vooral onder hoogopgeleide jonge vrouwen is de toename opvallend: van 25% in 2020 naar 29% in 2022. Mogelijke oorzaken: prestatiedruk, sociale verwachtingen, levensonzekerheden én de constante blootstelling aan de digitale wereld. Overmatig gebruik van sociale media wordt in verband gebracht met angst, depressieve gevoelens en slaapproblemen – vooral bij jonge vrouwen die zich spiegelen aan het perfecte plaatje dat online wordt neergezet.
Voor organisaties betekent dit niet alleen persoonlijk leed voor de medewerker, maar ook concrete risico’s voor de bedrijfsvoering: stijgende verzuimkosten, afnemende productiviteit en toenemende druk op het behoud van talent.
Hypervigilantie: de stille sloper op de werkvloer
Door de constante stroom van digitale prikkels krijgt het brein nauwelijks nog momenten van echte rust. Het gevolg: een zenuwstelsel dat structureel ‘aan’ staat, ook als er geen directe aanleiding is. Deze aanhoudende staat van verhoogde alertheid wordt ook wel hypervigilantie genoemd en is een belangrijke veroorzaker van mentale uitputting onder medewerkers. Het leidt tot verhoogde verzuimkosten en zet de duurzame inzetbaarheid van teams onder druk.
Hypervigilantie: als het brein niet meer tot rust komt
Hypervigilantie is een toestand waarin het zenuwstelsel voortdurend paraat staat – alsof er continu gevaar dreigt. In werkomgevingen waar overprikkeling de norm is, ontstaat deze mentale overactivatie sneller dan gedacht. Medewerkers die hiermee te maken hebben:
• Slapen slechter;
• Raken sneller emotioneel uitgeput;
• Voelen zich minder betrokken;
• Zijn vatbaarder voor uitval.
Over de expert
Erik Matser is klinisch neuropsycholoog met meer dan 30 jaar ervaring in hersenonderzoek en mentale begeleiding. Hij werkte met topsporters, CEO’s en artiesten. Zijn unieke combinatie van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring maakt hem een autoriteit op het gebied van mentale veerkracht en neuropsychologie.
Webinar van neuropsycholoog Erik Matser over hypervigilantie
Op donderdag 15 mei gaat Erik Matser uitgebreid in op dit onderwerp: hoe herken je hypervigilantie en pak je het aan binnen jouw organisatie.
Hypervigilantie herstellen als werkgever
Het aanpakken van hypervigilantie vraagt om meer dan alleen bewustwording. Het vereist een structurele gedragsverandering én een organisatiebrede visie op mentale gezondheid. Met deze interventies kun je als werkgever direct het verschil maken:
1. Verlaag de drempel naar mentale hulp
De stap naar mentale hulp kan voor medewerkers groot lijken, vaak omdat ze het gevoel hebben dat het ‘nog niet ernstig genoeg is’. Maar juist door deze drempel te verlagen, kunnen grote problemen op tijd worden voorkomen. Het bieden van toegankelijke, professionele ondersteuning is dan ook essentieel voor elke organisatie. Een bewezen effectieve interventie is Single Session Therapy (SST): één gerichte sessie die direct leidt tot nieuwe inzichten, stressverlaging en gedragsverandering.
Deze methode heeft bewezen effectief te zijn bij diverse mentale klachten, waaronder angst, depressie en burn-out. Onderzoek van Talmon (1990) toont aan dat 78% van de cliënten al na één sessie verbetering ervaart, wat resulteert in kostenbesparing en optimalisatie van HR-budgetten. Bovendien meldt 65% van de cliënten positieve effecten op verwante gebieden. SST is daarmee een praktische, laagdrempelige en impactvolle interventie die naadloos aansluit bij de drukke, dynamische werkomgeving van vandaag de dag.
2. Faciliteer beweging op de werkvloer
Fysieke activiteit is essentieel voor de gezondheid van het zenuwstelsel en speelt een belangrijke rol in het herstellen van mentale uitputting. Beweging zoals wandelen, krachttraining of yoga bevordert niet alleen de fysieke gezondheid, maar helpt ook het brein te resetten, waardoor medewerkers beter bestand zijn tegen stress. HC Health ondersteunt organisaties met een uitgebreid aanbod van beweeg- en ontspanningslessen, energizers en meer – allemaal geïntegreerd in het state-of-the-art well-being platform. Zo kunnen organisaties structureel investeren in de fysieke veerkracht van medewerkers, wat bijdraagt aan zowel hun mentale gezondheid als de productiviteit op de werkvloer.
3. Bevorder sociale verbinding
Psychologische veiligheid, onderling vertrouwen en collegiale steun zijn belangrijke buffers tegen mentale uitputting. Het bevorderen van deze verbindingen binnen je organisatie draagt direct bij aan het welzijn van medewerkers. Een effectieve manier om dit te stimuleren is door vitaliteitsworkshops te organiseren, waarin medewerkers niet alleen waardevolle nieuwe inzichten opdoen, maar ook daadwerkelijk in verbinding komen met elkaar. Deze workshops dragen bij aan het versterken van de sociale cohesie binnen teams en verbeteren de samenwerking.
Conclusie
De impact van digitale overprikkeling is niet te negeren. Medewerkers zitten vast in een vicieuze cirkel van overbelasting die hun mentale gezondheid en de duurzame inzetbaarheid van je organisatie bedreigt. Het is geen kwestie van ‘als’ maar van ‘wanneer’ de gevolgen zich manifesteren – van verzuim tot burn-out en verlies van productiviteit. Als HR-professionals hebben we de kans én de verantwoordelijkheid om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Het is tijd om de werkvloer te herinrichten met interventies die écht effect hebben: verlaag de drempel naar mentale hulp, stimuleer fysieke activiteit en bouw aan sociale verbinding.
